The paper attempts to discuss the image of clergy members and the Christian religion in the contemporary cinematography of the last two decades of People’s Poland. It discusses the representation of priests, monks, nuns, religious ceremonies and Christian traditions in Polish feature films. The theme of God and supernatural phenomena are discussed separately, as the mysticism exemplified by Krzysztof Zanussi’s films.

[1] Piotr Zwierzchowski, Filmowe reprezentacje PZPR [Film representations of the Polish United Workers' Party] (Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2022), 110–111.

[2] In footnotes as well as in the main text, I use the English title for each Polish film to clarify the context. Janusz Morgenstern, dir., Dwa żebra Adama [The Two Ribs of Adam], (Zespół Filmowy Syrena, 1963).

[3] Zwierzchowski, Filmowe reprezentacje PZPR, 112, 113, 116.

[4] Krzysztof Zanussi, dir., Iluminacja [Illumination], (Zespół Filmowy Tor, 1972)

[5] Krzysztof Zanussi, dir., Constans (Zespół Filmowy Tor, 1980).

[6] The earlier period of People's Poland was examined in this aspect by Krzysztof Kornacki in numerous studies. Krzysztof Kornacki, “Polskie kino fabularne lat 1945–1956 wobec katolicyzmu i kościoła katolickiego” [Polish feature cinema of 1945-1956 towards Catholicism and the Catholic Church], Blok no. 1 (2002); Krzysztof Kornacki, Kino polskie wobec katolicyzmu (1945–1970) [Polish cinema towards Catholicism (1945-1970)] (Warszawa: Wydawnictwo Słowo, 2004); Krzysztof Kornacki, “Religijne aspekty polskiego kina socrealistycznego” [Religious aspects of Polish social realist cine], in Marek Lis, ed., Ukryta religijność kina [The hidden religiosity of cinema] (Opole: Uniwersytet Opolski, 2002).

[7] Radosław Domke, Jacek Szymala, Dolny Śląsk i ziemia lubuska w filmach polskich po 1945 roku [Lower Silesia and Lubusz land in Polish films after 1945] (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020), 10–11.

[8] Jerzy Kawalerowicz, dir., Matka Joanna od Aniołów [Mother Joan of the Angels] (Zespół Filmowy Kadr, 1960).

[9] Aleksander Ford, Krzyżacy [Knights of the Teutonic Order] (Zespół Filmowy Studio, 1960).

[10] Daria Mazur, “Poszukując sacrum w polskim kinie religijnym” [Seeking the Sacred in Polish Religious Cinema], in Piotr Zwierzchowski, ed., Filmowe zwierciadła Europy [Film Mirrors of Europe] (Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2006), 97–114.

[11] Janusz Zaorski, dir., Awans [Advance] (Zespół Filmowy Pryzmat, 1974).

[12] Janusz Kondratiuk, dir., Czy jest tu panna na wydaniu [Is There a Lady Here] (Centralna Wytwórnia Programów i Filmów Telewizyjnych Poltel, 1976).

[13] Krzysztof Kieślowski, dir., Przypadek [Blind Chance] (Zespół Filmowy Tor, 1981).

[14] Radosław Domke, “Praca Polaków w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie w latach 70. XX wieku. Przyczynek do problematyki” [Work of Poles in North Africa and the Middle East in the 1970s. A contribution to the problematic], Studia Zachodnie no. 21 (2019): 159–69.

[15] Andrzej Luter, Kino wiecznie młode [Cinema forever young] (Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2015), 209–210.

[16] Agnieszka Holland, dir. Zabić księdza [To Kill a Priest] (Columbia Pictures, 1988).

[17] Krzysztof Kornacki, “Tropem modlitwy, czasem dwóch. Chrześcijaństwo w kinie polskim (do roku 1989)” [A trail of prayer, sometimes two. Christianity in Polish cinema (until 1989)], Ethos no. 3 (2016): 231.

[18] Jerzy Kołodziejczyk, dir., Wakacje z Madonną [Holidays with Madonna] (Centralna Wytwórnia Programów i Filmów Telewizyjnych Poltel, 1985).

[19] Piotr Kurpiewski, Historia na ekranie Polski Ludowej [History on the screen of People's Poland] (Gdańsk: Wydawnictwo UG, 2016), 30–31, 90–91, 131.

[20] Sylwester Chęciński, dir., Nie ma mocnych [Take It Easy] (Zespół Filmowy Iluzjon, 1974).

[21] Dorota Skotarczak, Obraz społeczeństwa PRL w komedii filmowej [The image of communist society in film comedy] (Poznań: Wydawnictwo UAM, 2004), 192.

[22] Krzysztof Zanussi, dir., Kontrakt [Contract] (Zespół Filmowy Tor, 1980).

[23] Roman Załuski, dir. Wyjście awaryjne [Emergency Exit] (Zespół Filmowy Kadr, 1982).

[24] Jerzy Gruza, dir., Przeprowadzka [Moving] (Zespół Filmowy Panorama, 1972).

[25] Janusz Morgenstern, dir., Trzeba zabić tę miłość [You Have to Kill This Love] (Zespół Filmowy Iluzjon, 1972).

[26] Henryk Bielski, dir., Hasło [The Password] (Zespół Filmowy Iluzjon, 1976).

[27] Agnieszka Holland, dir., Kobieta samotna [A LonelyWoman] (Zespół Filmowy X, 1981).

[28] Henryk Bielski, dir., Chrześniak [Godson] (Zespół Filmowy Iluzjon, 1986).

[29] Jacek Bromski, dir., Zabij mnie glino [Kill Me Cop] (Zespół Filmowy Perspektywa, 1987).

[30] Krzysztof Zanussi, dir., Rok spokojnego słońca [A Year of the Quiet Sun] (Zespół Filmowy Tor, 1984).

[31] Jan Jakub Kolski, dir., Jasminum (MS Films, 2006).

[32] Sylwester Szyszko, dir., Milioner [The Millionaire] (Zespół Filmowy Iluzjon, 1977).

[33] Ryszard Czekała, Płomienie [Flames] (Zespół Filmowy Profil, 1978).

[34] Stanisław Bareja, dir., Miś [Teddy Bear] (Zespół Filmowy Perspektywa, 1980).

[35] Andrzej Wajda, dir. Człowiek z żelaza [Man of Iron] (Zespół Filmowy X, 1981).

[36] Piotr Witek, Andrzej Wajda jako historyk. Metodologiczne studium z historii wizualnej [Andrzej Wajda as Historian. A methodological study in visual history] (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2016), 393–94.

[37] Kornacki, Tropem modlitwy, 229.

[38] Krzysztof Krauze, dir. Nowy Jork – czwarta rano [New York – Four in the Morning] (Zespół Filmowy Tor, 1988).

[39] Skotarczak, Obraz, 270.

[40] Grzegorz Królikiewicz, dir., Zabicie ciotki [Killing an Aunt] (Zespół Filmowy Rondo, 1984).

[41] Roman Załuski, dir., Kogel-mogel (Zespół Filmowy Oko, 1988).

[42] Roman Załuski, dir., Galimatias, czyli Kogel-mogel II [Galimatias, or Kogel-mogel II] (Zespół Filmowy Oko, 1989).

[43] Skotarczak, Obraz, 270; Radosław Domke, Przemiany społeczne w Polsce w latach 70. XX wieku [Social change in Poland in the 1970s] (Zielona Góra: Wydawnictwo UZ, 2016), 293–95.

[44] Jacek Bromski, dir., Sztuka kochania [The Art of Loving] (Zespół Filmowy Zebra, 1989).

[45] Krzysztof Kieślowski, dir., Dekalog, trzy [Decalogue, part III] (Zespół Filmowy Tor, 1988).

[46] Katarzyna Surmiak-Domańska, Kieślowski. Zbliżenie [Kieslowski. Close-up] (Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2018), 389.

[47] Kornacki, Tropem modlitwy, 232; Katarzyna Jabłońska, “Wariacje na temat dziesięciorga przykazań” [Variations on the Ten Commandments], Kwartalnik Filmowy no. 18 (1997): 154–78; Katarzyna Surmiak-Domańska, Kieślowski. Zbliżenie [Kieslowski. Close-up] (Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2018), 385–96.

[48] Kornacki, Tropem modlitwy, 230–31.

[49] Marcin Czerwiński, Życie po miejsku [Life in the urban way] (Warszawa: Wydawnictwo: PIW, 1974), 160–61.

[50] Krzyszof Kieślowski, Dekalog, jeden [Decalogue, part I] (Zespół Filmowy Tor, 1988).

[51] Surmiak-Domańska, Kieślowski. Zbliżenie, 388.

[52] Ibid., 390.

[53] Andrzej Czekalski, dir., Porcelana w składzie słonia [Porcelain in the Storehouse of an Elephant] (Zespół Filmowy Aneks, 1984).

[54] Witold Leszczyński, dir., Konopielka (Zespół Filmowy Perspektywa, 1981).

[55] Jerzy Ziarnik, dir., Kłopotliwy gość [Troublesome Visitor] (Zespół Filmowy Nike, 1971).

[56] Marcin Cybulski, Proszę przyjść jutro. Satyra antybiurokratyczna w komediach filmowych okresu ZSRR i PRL [Please come tomorrow. Anti-bureaucratic satire in film comedies of the USSR and communist period] (Lublin: Wydawnictwo Werset, 2017), 22, 28–35.

[57] Andrzej Czekalski, dir. Pełnia nad głowami [Full Moon Overhead] (Przedsiębiorstwo Realizacji Filmów Zespoły Filmowe, 1974).

[58] Jerzy Kochanowski, Tylnymi drzwiami. ‘Czarny rynek’ w Polsce 1944–1989 [Through the Back Door. The 'black market' in Poland 1944-1989] (Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2015).

[59] Skotarczak, Obraz, 186.

[60] Aleksander Ledóchowski, “Iluminacja” [Illumination], Kino no. 5 (1973): 10.

[61] Jerzy Płażewski, “Łaska oświecenia” [The grace of enlightenment], Kino no. 11 (1973): 16.

[62] Kornacki, Tropem modlitwy, 225.

[63] Jerzy Gruza, dir., Czterdziestolatek [Forty Year Old], serial (Zespół Filmowy X, 1974–1977).

[64] Zbigniew Chmielewski, dir. Daleko od szosy [Far from the Highway], serial (Zespół Filmowy Silesia, 1975).

[65] Jerzy Kawalerowicz, dir., Gra [Game] (1968).

[66] Paweł Pitera, Janusz Petelski, dir. Sny i marzenia [Slumbers and Dreams] (Zespół Filmowy Zodiak, 1983).

[67] Jacek Bromski, dir., Ceremonia pogrzebowa [The Funeral Party] (Zespół Filmowy Perspektywa, 1984).

[68] Andrzej Kostenko et al., dir., Ojciec Mateusz [Father Mateusz], serial (Telewizja Polska - Agencja Filmowa, 2008–2023).

[69] Jerzy Łukaszewicz et al., dir., Plebania [Presbytery], serial (Telewizja Polska - Agencja Filmowa, 2000–2011).

[70] Jacek Bromski, dir., U Pana Boga w ogródku [At the Lord God in the Garden] (Studio Filmowe Oko, 2007).

[71] Tadeusz Sobolewski, “Nie wierzę w Boga” [I don't believe in God], Kino no. 5 (2014): 98.